“There’s a crack in everything, that’s where the light gets in”. Leonard Cohen.
Dit artikel is een ingekorte en aangepaste versie van het artikel dat ik schreef in opdracht van het Netwerk Chronische Pijn.
Inmiddels kan niemand er meer om heen: chronische pijn betreft pijn of lijden van het hele systeem; van het hele mens-zijn. Ontzettend veel mensen leven met chronische pijn. Het is nog niet zo eenvoudig in balans te leven en een adequate respons te geven op wat het leven voor ons in petto heeft. Mindfulnesstraining blijkt bij te dragen aan dit vermogen en heeft een positief effect op het leven van mensen met pijnklachten.
De scherpe scheidslijn die binnen het biomedische model altijd gemaakt werd tussen lichamelijke en mentale pijn is een fictief houvast gebleken. Simpel gezegd: de hersenen kennen dit verschil niet. Pijn is pijn; of dit nou zielenpijn of fysieke pijn betreft. De verschillende soorten menselijke pijn of lijden blijken elkaar te versterken en nauw met elkaar samen te hangen. Zo blijkt bijvoorbeeld uit verschillende onderzoeken dat er een sterke correlatie is tussen een lage pijntolerantie en gevoelens van buitensluiting of eenzaamheid. Maar ook het verband tussen pijn (lijden, stress) en: slaapstoornissen, depressieklachten, angststoornissen, concentratieproblemen, piekeren, laag zelfbeeld, emotieregulatie-problemen is inmiddels aangetoond. Het hele systeem doet mee; chronische pijn betreft het hele mens-zijn.
Pijn als signaal welke vraagt om een bewuste respons
Pijn is een signaal van het systeem dat er iets in ons leeft dat liefde, vriendelijkheid, aandacht en zorgzaamheid nodig heeft. Er wil iets gehoord en gezien worden en de hersenen kunnen met het pijnsysteem nauwelijks verschil maken tussen mentale en fysieke pijn. Bijna altijd is emotionele en mentale pijn ook voelbaar als fysieke pijn: all your issues are in your tissues….Echter wanneer wij niet de juiste respons geven – bijvoorbeeld doordat we inactiever worden en allerlei catastrofale gedachtes ontwikkelen rondom de pijn- zal het alarm aanhouden of steeds sterker worden. Als ons systeem zich meer bedreigt voelt dan veilig, produceert het pijn. Het is van grote waarde om hiernaar te luisteren en vooral om goed te luisteren: wat wil er gehoord / gezien worden?
Hoe helpt trainen van mindfulness bij het omgaan met pijn?
Enkele werkingsmechanismen die ten grondslag liggen aan het positieve effect van mindfulnesstraining op het leven van mensen met chronische pijnklachten:
- Acceptatie: chronische pijn kan leiden tot een eeuwig durend gevecht tegen de pijn. Het is zo menselijk om van pijn af te willen komen en tegelijkertijd kan het leiden tot meer frustratie, angst en depressie als we er niet in slagen de pijn te verminderen. Mindfulness helpt in het proces van aanvaarden van het leven met pijn, zodat je meer open kunt staan voor andere ervaringen. Dit maakt dat de pijn minder invloed krijgt op jouw leven. De beste manier om met pijn om te gaan is jezelf zachter te maken en te openen in plaats van er weerstand aan te bieden. De pijn is er toch al en je kunt er dus maar beter vriendschap mee sluiten. Dit gaat niet vanzelf. Met mindfulness train je het vermogen om een pas op de plaats te maken en met vriendelijke aandacht naar de pijn toe te gaan en deze te onderzoeken. Er wordt als het ware vrede gesloten met de pijn. Dit geeft enerzijds meer aanvaarding en innerlijke rust en voedt dus balans en het gevoel van veiligheid. Anderzijds geeft het meer inzicht in de ware aard van de pijn, zodat je dié respons kunt geven die het meest heilzaam en ondersteunend is.
- Mentale flexibiliteit: negatieve gedachtes gaan meestal gepaard met negatieve gevoelens. Negatief denken over pijnklachten (catastroferen) is een heel sterk voorspellende factor of acute pijnklachten over gaan in chronische pijnklachten. Met mindfulness oefen je om naar je gedachtes te kijken als fenomenen die vanzelf opkomen en vanzelf weer weggaan, waardoor ze minder grip op jou krijgen. In andere woorden: je raakt minder verstrikt in het verhaal rondom pijn.
- Pijn met minder distress: Onderzoek met fMRI laat zien dat patronen van activiteit in de hersenen veranderen wanneer mensen mediteren. Mensen met pijn, die in meditatie zijn, lijken het zintuiglijke aspect van pijn nog steeds bewust te zijn (de pijn is nog steeds voelbaar), maar er worden minder gebieden in de hersenen geactiveerd die te maken hebben met associatieve verhalen en emoties rondom de pijn. Negatieve gedachtes nemen af en zelfcompassie neemt toe. En alhoewel mindfulness geen simpele ontspanningstechniek is, leidt het trainen van mindfulness via deze weg wel tot meer ontspanning. Dit is ondersteunend in het omgaan met pijnklachten omdat pijn zelf een stressfactor is en toename van stress een toename in gevoeligheid voor het ontwikkelen van pijnklachten geeft.
Met mindfulness oefen je het vermogen om met vriendelijke open aandacht de pijn te onderzoeken; er als het ware naar toe te bewegen en de werkelijke natuur van de pijn te doorgronden.Je traint het vermogen om los te komen van alle ideeën die je hebt over de pijn, over jouw leven en over jezelf, zodat je meer helderheid ontwikkelt om de pijn en de diepere boodschap ervan te zien. Dit maakt de weg vrij om een bewuste liefdevolle en wijze respons te ontwikkelen. Mindfulnesstraining draagt bij aan het verlichten en verzachten van pijn en geeft meer ruimte om het leven te leven dat bij jou past. Wetenschappelijke inzichten onderbouwen dit.
Ben jij geïnteresseerd in het volgen van een 8-weekse mindfulnesstraining?
Mogelijkheden tot vergoeding mindfulnesstraining
Hartelijke groet,
Barbara Doeleman-van Veldhoven (op de website van BFC vind je veel meer informatie over mindfulness- en compassietraining)
